U subotu, 27. septembra sa početkom u 19 časova, Mali salon Narodnog muzeja Zrenjanin biće domaćin promocije knjige „Doživljaji jednog Amerikanca u Torontalskoj županiji” Karla Hela, koju je na srpski s nemačkog preveo i priredio dr Filip Krčmar. To je ujedno i dobra prilika za kraći osvrt na prošlost Zrenjanina i širi kontekst u kom je ova knjiga nastala početkom 20. veka. U pozadini njene radnje nalaze se čuveno gostovanje putujućeg cirkusa Bufalo Bila, podizanje spomenika Erneu Kišu, inicijativa za otvaranje županijskog muzeja i biblioteke, izgradnja Palate suda, Bukovčeve palate, palate Dunđerski i dr. S druge strane, sadržaj knjige narušava ovu naizgled idiličnu atmosferu i otkriva drugu stranu medalje u vidu sumorne društveno-političke klime.
Izdavači knjige su Udruženje istoričara „Zrenjanin eksplorativa“ i Institut za podunavsko-švapsku istoriju i regionalne studije Tibingen (Institut für donauschwäbische Geschichte und Landeskunde, skr. IdGL, Tübingen), a naslov nemačkog originala je: Karl Hell „Erlebnisse eines Amerikaners im Torontál”, Nagybecskerek, 1909.
O autoru:
Karl Hel (nem. Karl Hell, mađ. Hell Károly) se rodio 1875. godine u Karlsdorfu (današnji Banatski Karlovac). Bio je novinski urednik, publicista, sekretar Južnomađarskog seljačkog udruženja i bliski saradnik dr Imrea Varadija. Kao novinar i javni radnik oštro je kritikovao vlasti nekadašnje Torontalske županije, ukazujući javno na njihovu korupciju, bahatost i nerad, kao i na brojne afere županijske vrhuške i ondašnje vladajuće Liberalne stranke. Nemački list Unser Blatt (Naš list) koji je uređivao u saradnji sa Varadijem bio je možda i najjače opoziciono glasilo u Torontalskoj županiji tokom prve decenije 20. veka. Hel je umro u Ridu pored Linca 1953. godine.
O prevodiocu / priređivaču:
Dr Filip Krčmar (Zrenjanin, 1984) je istoričar i viši arhivist u Istorijskom arhivu Zrenjanin. Autor je, koautor ili priređivač petnaestak knjiga i stotinak radova objavljenih u domaćoj i stranoj naučnoj i stručnoj periodici koji se uglavnom bave istorijom Velikog Bečkereka (Petrovgrada, Zrenjanina) i Banata: „Na pragu drugog veka: 100 godina Zavoda za javno zdravlje Zrenjanin (1924–2024)”, „Narodni muzej Zrenjanin (1911–2021)”, „Tradicija humanosti: 140 godina Crvenog krsta Zrenjanin (1880–2020)”, „Laslo Karačonji i njegovo doba, Spomenica Istorijskog arhiva Zrenjanin (1947–2017)“, „Laudonova regimenta”, „Torontalska županija i njeno nasleđe“, „Početak Prvog svetskog rata u svetlu velikobečkerečke štampe” itd.
