Stalna postavka

Stalna postavka PRIRODNJAČKOG ODELJENJA Narodnog muzeja Zrenjanin danas je smeštena na drugom spratu Muzeja. Sastoji se iz tri celine: dioramskog prikaza živog sveta Banata, trodimenzionalne postavke fosilnih ostataka iz paleontološke zbirke i postavke dermoplastičnih preparata ptica. Dioramski prikaz je savremen način izlaganja.  Dermoplastični preparati – preparirane životinje izložene su u prostoru koji je uređen tako da predstavlja njihova prirodna staništa. Ovakvim načinom prezentacije dobija se utisak trodimenzionalnosti i prirodnog okruženja izloženih eksponata. Pri odabiru eksponata za izlaganje, akcenat je stavljen na one životinje iščezle ili su ugrožene i veoma retko se sreću na našim terenima.

Osnovna  ideja paleontološke postavke je bila da se fosilni ostaci izlože u tri dimenzije. Fosilizivana lobanja i kljove mamuta Mammuthus primigenius i stepskog bizona Bison priscus, postavljene su u prostoru kako bi se približno dočarala prirodna veličina ovih vrsta. Ostale kosti skeleta mamuta, stepskog bizona i džinovskog jelena Cervus megaceros, postavljene su na tlo u zemlji, kako bi se prikazao i izgled samog mesta na kome su pronađene. Procenjuje se da je starost ovih fosilnih ostataka između 10 000 i 30 000 godina. Dermoplastični preparati ptica izloženi su kao poseban segment postavke, koji prikazuje osnovne karakteristike i značaj ove klase životinja. Podeljene su u nekoliko segmenata: Grabljivice, Plovuše, Rodarice, kao i ptice iz dve značajne poklon-zbirke darodavca Emila Gladića iz Kumana i Vladimira Omčikusa iz Perleza

ARHEOLOŠKO ODELJENJE svojim fondom spada među najbogatije zbirke u Srbiji. Koncepcija stalne postavke zasniva se na hronološkom predstavljanju od najstarijeg vremenskog perioda 6.400 godine pre naše ere do srednjeg veka i obuhvata sledeće epohe: neolit – starčevačka, vinčanska, potiska kultura, eneolit, bronzano doba, rimsko-provincijska kultura, sarmatska kultura, seoba naroda i srednji vek (XII-XIII vek). Na postavci je izloženo preko 500 eksponata.

ISTORIJSKO ODELJENJE

Stalna postavka zbirki starije i novije istorije smeštena je u tri prostorije, kao i u nišama u hodniku, na drugom spratu Narodnog muzeja Zrenjanin.

Na postavci “Starije istorije” Narodnog muzeja Zrenjanin izloženo je preko 180 muzealija. Na njoj se nalazi niz raritetnih predmeta velike vrednosti, kao što su originalna carska povelјa Ferdinanda I iz 1847. godine, kojom se odobrava Paulu Plajcu otvaranje prve štamparije u gradu, kao i neke od prvih publikacija iz te štamparije. Takođe, tu je i prepis povelјe carice Marije Terezije iz 1769, kojom je regulisan društveno-ekonomski život u ondašnjem Bečkereku, a koja je bila preduslov da ovo naselјe stekne status grada. Zatim, u ovoj postavci su i dobro očuvani primerci mačeva iz 13. i 14. veka, više od deset komada hladnog i vatrenog oružja iz Kolekcije oružja barona Fedora Nikolića iz Rudne (danas mesto u Rumuniji), brata od tetke kneza Mihaila Obrenovića. Na postavci se nalaze i dve izuzetno očuvane tvrđavske ili brodske puške iz 19. veka rađene po sistemu Paulija iz 1812, kasnije usavršene od strane francuskog puškara Robera, kao i dvobojska garnitura iz 19. veka proizvedena u Liježu. Tu je i originalna zastava Torontalske županije iz vremena Josifa II i Marije Terezije, kao i umetnička slika patrijarha Josifa Rajačića. Inače, Zbirka starije istorije poseduje još nekoliko umetničkih slika, koje se čuvaju u depou Istorijskog odelјenja. To su portreti dvojice vojvoda: Stevana Šuplјikca i Stevana Petrovića Knićanina. Na stalnoj postavci izloženo je i nekoliko primeraka Vohenblata (Wochenblatta), lokalnog lista na nemačkom jeziku koji je izlazio od 1851. godine.

Stalna postavka “Novije istorije” smeštena je u dve prostorije u kojima je kroz ekonomski, društveni, politički i kulturni život prikazana prošlost našega grada i šire okoline današnjeg srednjeg Banata u periodu od 70-ih godina 19. pa do sredine 20. veka. Ona se sastoji od trodimezionalnih predmeta, originalnih dokumenata (ili njihovih faksimila i fotokopija), umetničkih slika, fotografija i drugog materijala. Inače, na ovoj stalnoj postavci izloženo je preko 170 muzealija. U njenoj prvoj prostoriji nalaze se predmeti, dokumenta, fotografije, umetničke slike i drugo, koji se odnose na period od 70-ih godina 19. veka pa sve do početka Drugog svetskog rata. Ova postavka, između ostalog, prikazuje zastave nekoliko staleških i društvenih organizacija i udruženja kao što su SOKO i SKAUTI, a pravi raritet predstavlјa zastava Oblasnog odbora Jadranske straže, koju je darovao i čiji je kum bio Mihajlo Pupin. Uz zastavu ide i lenta, na kojoj piše da je kum zastave ovaj velikan svetske nauke. Izuzetan značaj i vrednost u ovoj postavci imaju slike Vase Eškićevića, zvaničnog slikara Prve srpske armije u Velikom ratu. Jedna, koja je nastala 1920. godine i prikazuje povlačenje srpske vojske i zbega srpskog naroda preko Albanije novembra i decembra 1915. godine, izložena je u postavci, dok se druga, „Patrola srpske vojske u albanskim bespućima“, nastala 1916. godine, nalazi u depou Istorijskog odelјenja. Značajan eksponat predstavlјa i glava kralјa Petra I, sa spomenika otkrivenog 1. decembra 1928, autora Rudolfa Valdeca, vajara iz Zagreba, koji su Nemci srušili 1941. godine. Na istoj postavci su izloženi i originalna fotografija dobrovolјaca u srpskoj vojsci 1916-1919, sa potpisima istih, snimlјena u Karansebešu (u današnjoj Rumuniji) na kojoj je i dobrovolјac, kaplar Kuzman Popović iz Neuzine, kao i njegov dnevnik.
U drugoj prostoriji izložene su muzealije koje se odnose na period od 1941. do 1945. godine, odnosno period Drugog svetskog rata u tadašnjoj Jugoslaviji, Srbiji, Vojvodini s akcentom na srednjem Banatu. Postavka “Novije istorije”, pored nekoliko rariteta sadrži i jedan unikat – kutijicu od hleba u obliku srca, koju je Mihailo Miša Taboroši, napravio za svoju devojku, u okupatorskom Koncentracionom logoru u tadašnjem Petrovgradu, 1943. ili 1944. godine. Na ovoj postavci se nalazi i maketa pomenutog logora, koji je postojao od 1942. do 1944. u našem gradu, i koji je bio najstrašniji simbol stradanja učesnika oslobodilačke, antifašističke borbe u Drugom svetskom ratu na ovim prostorima. Postavka sadrži mnogobrojna dokumenta, letke i plakate od značaja za pomenuti period.

Stalna postavka Zbirke istorije sporta ili takozvana Soba sporta sadrži oko 1.000 eksponata, kao što su: sportski rekviziti i oprema, odličja sa takmičenja (originali i odlivci), trofeji i priznanja (uglavnom od metala i hartije), koji su dodelјeni brojnim sportskim kolektivima u našem gradu, prvacima u raznim sportskim disciplinama, ali i mnogim pojedincima, državnim reprezentativcima i rekorderima. Na ovoj postavci posebno su značajni trofeji i priznanja koje su neki naši sportski kolektivi i pojedinci osvojili na različitim jugoslovenskim, evropskim i svetskim prvenstvima. Poseban akcenat na stalnoj postavci Sobe sporta je na Olimpijskom pokretu. Zrenjanin je dao prvog direktora modernih olimpijskih igara dr Ferenca Kemenja, a naši sugrađani su na nekoliko Olimpijada osvojili ukupno 23 medalјe. Takođe, ova postavka poseduje i grupne i pojedinačne fotografije mnogih klubova i pojedinaca iz raznih sportskih grana, koji su postojali u našem gradu i Srednjobanatskom okrugu. Tu su i brojna dokumenta o sportistima i sportskim događajima svih nivoa, od gradskih takmičenja do olimpijada.Takođe, Zbirka istorije sporta sadrži još mnoštvo eksponata (preko 4.000), koji se ne nalaze u postavci usled nedostatka prostora ali se čuvaju u depou Istorijskog odelјenja. Soba sporta nalazi se na prvom spratu Narodnog muzeja Zrenjanin.

Zbirka likovne umetnosti – stalna postavka

Zbirka likovne umetnosti je predstavljena na prvom spratu Narodnog muzeja Zrenjanin zauzimajući osam zasebnih prostorija, ali i dopunjujući sobe u kojima su predstavljeni eksponati iz drugih muzejskih odeljenja. Zbirka likovne umetnosti broji oko 1500 predmeta i svojevrsni je presek svega onoga što se na umetničkom planu zbivalo u Vojvodini i šire, sa posebnim akcentom na srednji Banat u periodu od XVIII do kraja XX veka. Najvredniji deo tog likovnog opusa nalazi se na stalnoj postavci.

U periodu od 2013. do 2015. godine, uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, Narodni muzej Zrenjanin je realizovao rekonstrukciju stalne postavke Zbirke likovne umetnosti. U dvema prostorijama su predstavljeni eksponati iz 18. i 19. veka, radovi tzv zografa; domaćih, uglavnom anonimnih slikara, ali i onih koji su stvarali u duhu klasicizma, bidermajera i romantizma. Galerija portreta ispunjava veći deo postavke 19. veka, a njihovi autori su: Nikola Aleksić, Konstantin Danil, Đura Jakšić, Novak Radonić, Pavle Simić, Stevan Todorović…

Postavka dela iz 20. veka prikazuje autore koji učestvuju u rađanju srpske moderne umetnosti, ali i one koji dosledno i dalje zadržavaju likovne karakteristike akademskog realizma. Posebnu pažnju tako skreću „Veseli Banaćani“ Stevana Aleksića, portreti kralja Petra i kralja Aleksandra Karađođrevića koje je naslikao Uroš Predić, portret Sofije Sojke Jovanović, jedino delo Paje Jovanovića koje čuva zrenjaninski muzej. Aktovi i portreti darovitog i pomalo zaboravljenog minhenskog studenta Aleksandra Sekulića mogu se videti jedino na stalnoj postavci Narodnog muzeja Zrenjanin, uz koje su izloženi radovi Vase Pomorišca, a među njima i onaj za koji je ovaj slikar svojevremeno dobio srebrnu medalju Pariskog salona. Rađanju moderne umetnosti u Zrenjaninu, doprineli su tzv. „Velikobečkerečki impresionisti“ koji su takođe predstavljeni sa nekoliko radova i to upravo uz velikane naše modernosti Savu Šumanovića, Jovana Bijelića, Ivana Radovića i Zoru Petrović.

U tri prostorije su smešteni legati koji se vode u okviru Zbirke likovne umetnosti: Pauline Sudarski, Uroša Predića, Tivadara Vanjeka, Janoša Ajha, Friderike Bende, Zlate Markov-Baranji i Ljubice Tapavički. Među njima Legat Uroša Predića svakako zauzima posebno mesto. Reč je o beogradskom ateljeu u kojem je naš čuveni slikar proveo poslednje decenije svoga života, i nakon smrti gotovo celokupan inventar tog prostora je dospeo u naš muzej.

Stalna postavka Zbirke likovne umetnosti je danas sadržajan prostor koncipiran tako da odgovori muzeološkim principima i zavičajnom karakteru, sa ciljem da predstavi najbolji deo likovnog fonda koji Narodni muzej Zrenjanin baštini.

Zbirkom likovne umetnosti rukovodi Olivera Skoko, viši kustos-istoričar umetnosti.